Het kon niet lang meer uitblijven dat China haar nieuwe rol zou opeisen binnen de huidige gevestigde orde maar meer nog daarbuiten. Veel landen hebben dit signaal intussen opgepikt door lid te willen worden van de thans geïnitieerde Asian Infrastructure Development Bank (AIIB) ondanks tegensputteren van de V.S. wier dominante rol voor het eerst een serieuze deuk oploopt. Hier zou wel eens de waterscheiding van de toekomst kunnen zijn gelegen.
Het gaat uiteindelijk om de inrichting van een nieuw internationaal financiëel systeem met als ‘cutting edge’ nieuwe dragers voor de Wereldbank, IMF en de Asian Development bank die in toenemende mate in een vermolmingsproces verzand zijn geraakt.
Opvallend is de gretigheid waarmee diverse met name ook Westerse landen in zeer korte tijd hun interesse hebben getoond. Hoewel de bank pas eind van het jaar z’n beslag zal krijgen, gaat de impact hiervan reeds de gehele wereld aan. Eén van de heikele punten voor China gold de geringe invloed binnen het IMF met een stemverhouding van slechts 4% tegen 17% van de V.S. Dat valt in het huidige bestek niet meer uit te leggen. Voorts verkeert de Wereldbank in een soort existentiële crisis zonder nog tot veel nieuwe initiatieven te kunnen komen. De crux van het verhaal is dat China gezien de omvang van de economie middels een multilaterale organisatie mondiale legitimiteit nastreeft.
Als belangrijke bijkomstigheid voor China geldt om ook zo veel mogelijk Europese naties, lees: Amerikaanse bondgenoten aan tafel te krijgen, gericht op consensus en samenwerking. Zoals Amsterdam in de 17e eeuw het meeste geld op tafel bracht binnen onze roemruchte VOC en daarmee een belangrijke stem in “deze club’ verkreeg en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden op de kaart zette, zo lijkt China dat met 49% van het ingebrachte kapitaal in dit nieuwe bankinstituut dat kunststukje te willen herhalen. Voorts gaat het er om welke ‘best practices’ de bank zal gaan voeren, waarvan er minsten twee ‘non-negotiable’ zullen blijken te zijn:
A: Er zal een raamwerk voor duurzame schulden moeten worden opgetuigd om te voorkomen dat (ontwikkelings)landen te veel schuld op hun nek nemen
B: De perceptie zal moeten worden vermeden dat de meeste financieringsleningen zijn bedoeld om de Chinese economie te faciliteren waar het immers het gehele Euraziatische continent aangaat.
De uitdaging aan de V.S. is om met een beter alternatief te komen en dat zal niet meevallen, tenzij dat land met een soortgelijk plan haar eigen hopeloos verouderde infrastructuur zoals wegen, bruggen, tunnels, riolering, elektriciteitsnetwerken etc. te lijf zou willen gaan maar vreemd genoeg stuit dat op allerlei voetangels en klemmen. China neemt nu een voorsprong met het plan van de Maritieme Zijde Route ontwikkeld door de National Development and Reform Commission ((NDRC), China’s centraal economisch planbureau dat een ‘free flux’ van economische factoren voorstaat alsmede een efficiënte allocatie van hulpbronnen en marktintegratie aangezet door de connectiviteit tussen Azië, Europa en Afrika. De verwachting is dat dit plan het mondiale politieke en economische landschap sterk zal doen veranderen, waarbij veel landen uitzien naar een daadwerkelijke groei-impuls in plaats van het eindeloze gedraai aan de monetaire knoppen, zonder soelaas.
Op de 2015 Boao Forum for Asia in Hainan (te vergelijken met het World Economic Forum in Davos) waar ook onze premier acte de présence gaf, benadrukte President Xi Jinping in dat opzicht dat het niet om een “solorit” voor China gaat. In tegendeel, “de opzet is vooral bedoeld om een nieuwe kans te creëren ten faveure van alle deelnemende landen”. Dit masterplan heet vertaald: “een gordel en een weg” dat naadloos moet aansluiten op de Chinese ontwikkelingsstrategie die historische handelsroutes zowel over land via het aloude traject van de zijderoute door Centraal Azië als over zee in Zuidoost Azië nieuw leven moet inblazen. Immers, in vroeger eeuwen gold China getuige de aanwezigheid van vele Chinese populaties in Zuidoost Azië ook als een zeer bloeiende natie en daaraan werd duidelijk gerefereerd. Zoals op het kaartje te zien is, hecht men in China ook waarde aan de handelsrol van Amsterdam (premier Rutte kon er dus niet omheen!).
Wie thans in China toeft, verbaast zich al niet meer over de grootschalige ontwikkeling van (lucht)havens, hoge snelheidslijnen en snelwegen die de belangrijkste handelssteden met elkaar verbinden. Echter, deze opbouw van infrastructuur begint haar financiële grenzen te bereiken. Geschat wordt dat over 5 jaar voor de aanleg, uitbreiding en vervanging van infrastructuur op het Aziatische continent meer dan $700 miljard benodigd zal zijn, een bedrag dat de Wereldbank met de Asian Development Bank samen niet kunnen ophoesten. President Xi voorziet voor de komende 10 jaar een handelsvolume van maar liefst $2.500 biljoen tussen zijn land en “de zijderoute” naties. Hiertegen dient de verdere ontwikkeling van China en het gehele Euraziatische continent geplaatst te worden — een meesterlijk Masterplan! De argumenten van de V.S. steken schril af als zou de AIIB niet transparant zijn, de te financieren projecten geen oog hebben voor het milieu en de mensenrechten – kijk eens hoe men in de V.S. met “deze verworvenheden” omgaat – terwijl de vrees voor concurrentie voor de door het Westen gedomineerde Wereldbank, IMF en Asian Development Bank angstvallig onder tafel blijft. Voorts doen er in de V.S. steeds meer verhalen de ronde als zou China bezwijken onder haar eigen schuldenlasten. Maar waar de Amerikanen en ook wij schulden maken zonder te weten hoe ze ooit te kunnen terugbetalen, wordt met dit plan een antwoord gegeven: reële groei die de schuld zal moeten financieren. Door hierop in te stappen, ontloopt Europa hopelijk uiteindelijk nog het monetaire moeras waarin we ons sinds 2008 bevinden.
Bedenkelijk is ook het bericht in de Wall Street Journal van 20 maart j.l. onder de kop ‘China trounces U.S. smart power, but expresses sour grapes over the outcome: the AIIB is likely to enhance China’s influence far more than it will help its supposed beneficiaries, while promoting a version of China’s state capitalism, not transparent markets’ (China straft de Amerikaanse slimme kracht af maar oogst zure druiven op het resultaat: de AIIB vergroot naar alle waarschijnlijkheid China’s invloed veel meer dan het de veronderstelde begunstigden helpt terwijl het om de promotie van een versie van China’s staatskapitalisme gaat zonder transparante markten). Dat staat nota bene te lezen in het leidende financiële medium in een land waar intussen alle markten van overheidswege dagelijks op doorzichtige en ondoorzichtige wijze worden gemanipuleerd hetgeen pas echt je reinste staatskapitalisme genoemd mag worden, een waar toonbeeld van hypocrisie!
De toezeggingen van grote Angelsaksische landen als het V.K. en Australië doen in de V.S. wellicht nog het meeste pijn. Ook pijnlijk was de opmerking van voormalig voorzitter Li Ruogu van China’s Export-Import Bank die opmerkte dat de tand des tijds beduidend knaagde aan de ‘post-war establishments’ zoals de Wereldbank en het IMF, waarvan de AIIB dan ook geen kloon zal worden. Naar mijn inschatting zullen uiteindelijk de V.S. en in het voetspoor Japan geen andere uitweg vinden dan “nederig” toe te treden tot deze nieuwe wereldbank.
Bijkomstigheid is dat China Taiwan als 2e China vermoedelijk zal weigeren en als gevolg daarvan dit stukje geclaimd eigendom ook een kniebuiging zal moeten maken. Daarmee is deze issue dan alsnog vreedzaam opgelost.
Voorts is de vraag in hoeverre de V.S. vreed- of wreedzaam bereid zullen zijn hun hegemonie op te geven met als eindpunt de opgave van de reservestatus van de dollar en daarmee hun opgebouwde netwerk van bases over de gehele wereld als onderdeel van hun functie van “wereldpolitieagent”. Een andere vraag is of het Amerikaanse SWIFT als mondiaal betalingssysteem zal blijven voortbestaan dat als uitstotingsmiddel wordt gehanteerd om bijvoorbeeld een land als Rusland weer “in het gareel” te krijgen. Rusland bij monde van Medvedev heeft deze dreiging opgevat als een regelrechte oorlogsverklaring waarbij de inzet van nucleaire wapens niet zal worden geschuwd. Een land als China is daarvan uiteraard op de hoogte en heeft intussen al een alternatief systeem in de steigers staan.
Blijft natuurlijk Amerika’s hitech voorsprong – Microsoft, Apple, Google, Facebook etc. – maar ook op dit terrein is China hard doende de schade in te lopen en een bedding te creëren waarin dit soort bedrijven zich verder zal kunnen ontwikkelen met de centrale overheid (uiteraard) over hun schouder meekijkend zoals dat nu middels de NSA ook wereldwijd gebeurt. In elk geval begint het er steeds meer op te lijken dat China de 21e eeuw zal gaan inkleuren zoals de V.S. dat in de vorige eeuw heeft gedaan.
Robert Broncel