...

Eindspel

19 augustus 2010, 14:17 | US Markets Redactie | leestijd: 15 minuten | moeilijkheid: 11 / 12 | (0)

Als verwoed schaker was ik altijd het meest geobsedeerd door het eindspel. Immers, daarin tekent zich de winst, verlies of remise af. Nu zijn er bij het schaakspel slechts twee partijen betrokken, tenzij er simultaan op meerdere borden tegelijk wordt gespeeld. De huidige situatie op de internationale financiële markten doet het meest aan het laatste schaken denken daar ook hier op meerdere borden wordt gespeeld. Voor de “niet-schaker” levert dat een diffuus beeld op. Aan de ene kant hoor je van betere bedrijfswinsten, elders van teruglopende groei maar ook dat de situatie bancair “redelijk” (stress testen) onder controle is, dus zeg maar dat er op een algemene remise wordt ingezet.


Alan Greenspan

Tijdens een interview met NBC’s “Meet the Press” zei oud-gediende Allen Greenspan in dit kader: ‘we are in the pause in a recovery, a modest recovery, but a pause in a modest recovery feels like a quasi recession’, vertaald: we bevinden ons in een pauze in het herstelproces, een bescheiden herstelproces maar een pauze in het bescheiden herstelproces voelt aan als een quasi recessie. Hij probeert hiermee niet anders dan het algemeen ‘unheimisch’ gevoel wat te verzachten.

Het gaat evenwel om de grote lijnen in het oog te houden en je niet te laten leiden door de individuele “spelletjes” of uitlatingen. In de huidige fase wordt ons voorgehouden dat het slechts om een tijdelijke economische teruggang gaat en dat het leed over een paar jaar weer geleden zou zijn (zie de recessiejaren ’80 toen er overigens geen sprake van een systeemcrisis was). Nu is er zelfs geen sprake meer van een recessie en lijkt het alsof we er beter voorstaan dan destijds. Alleen de opgehouden schijn bedriegt.

Europa vs Amerika
Wel worden in Europa de geluiden steeds sterker dat we zullen moeten gaan bezuinigen. Dus minder economische activiteit, minder banen, meer inkomsten/koopkrachtverlies, kortingen op pensioen en/of hogere premies als gevolg van dalende dekkingsgraden.
Zolang de keuze blijft tussen twee of drie vakanties per jaar of een SUV dan wel een kleiner type, geen malheur. Anders wordt het voor de kleinere beurzen en daarvan hebben we helaas de meeste. In deze categorie zullen straks de klappen dan ook het meest worden gevoeld, zeker met een sociaal vangnet waaraan steeds meer zal moeten worden geknabbeld.

Bezuinigingen enerzijds (Europa) of zonder onderpand blijven stimuleren (V.S.) anderzijds resulteert in beide gevallen niet tot een aantrekkende economie ook al lijkt dat misschien zo. Keynes’ theorie heeft intussen wel aangetoond ten koste van gigantische staatsschulden ten dode gedoemd te zijn. Door de huidige ontwikkelingen als het ware in de remisestand te houden – de beurs blijft immers keurig op stand, de rente praktisch op nul met een soortgelijk evenwicht op de edelmetaalmarkt – lijkt het nogmaals naar buiten toe allemaal wel mee te vallen. Echter, tot dus ver is dat alleen gelukt middels mega marktmanipulaties.

IMF
In een verklaring van het IMF verschenen bij Bloomberg op 12 augustus j.l. staat o.m. ‘the U.S. fiscal gap associated with today’s federal fiscal policy is huge for plausible discount rates; in order co close this fiscal gap requires a permanent annual fiscal adjustment equal to about 14% of U.S. GDP’, vertaald: het gat tussen inkomsten en uitgaven valt haast niet meer te dichten en vereist een permanente jaarlijkse aanpassing gelijk aan ca. 14% van het Bruto Binnenlands Product. Bij een huidig federaal inkomen van 14,9% van het BBP zou de additionele 14% in perspectief een directe en permanente verdubbeling van zowel het persoonlijke als het bedrijfsinkomen als alle andere staatsinkomsten impliceren. Dat zou alleen kunnen bij een permanente minimale autonome economische groei van 5%. Alle stimuleringsprogramma’s zouden dan ook nog moeten stoppen. Er werd aan toegevoegd dat hoe langer er wordt gewacht met fiscale aanpassingen hoe pijnlijker de gevolgen zullen zijn.

Voorts werd in hetzelfde artikel van Bloomberg gemeld dat op basis van de berekeningen van het CBO (Congressional Budget Office) het fiscale “gat” wordt getaxeerd op ruim $200 biljoen (met 12 nullen!). Dat is ongeveer 15 maal de nu voor feitelijk aangehouden Amerikaanse schuld. Verder citerend: ‘this gargantuan discrepancy between our “official” debt and our net actual indebtedness isn’t surprising. It reflects what economists call the labeling problem. Congress has been very careful over the years to label most of its liabilities as “unofficial” to keep them off the books and far in the future’. M.a.w. dit gigantisch verschil tussen de “officiële” schuld en de feitelijke is niet zo vreemd. Het wordt door economen aangeduid als het labelprobleem. Het Congres is altijd erg voorzichtig geweest door de meeste verplichtingen (bij voorkeur) aan te duiden als “onofficieel” om ze voor lange tijd uit de boeken te houden. In eenvoudig Nederlands duidt dit op “volksverlakkerij”. Dit zelfde “spelletje” spelen de banken ook!

Er zijn slechts twee “oplossingen” denkbaar:
a) schulden afbouwen met aan de keerzijde zware korting op sociale uitkeringen, (staats)pensioenen, drastische belastingverhogingen en sterk stijgende kosten van levensonderhoud
b) of de overheid gaat middels de geldpers onverminderd verder met het betalen van rekeningen inclusief de rentebetalingen op schulden, die alleen al in de V.S. richting $1.000 miljard op jaarbasis belopen; de gevolgen voor een flink deel overlatend aan het nageslacht.


Over de gevolgen: algemene verarming, stijging van de rente en de kosten van de levensbehoeften is in dit kader al genoegzaam gesproken. Er is geen politicus of centrale bankier die deze kat de bel durft aan te binden. Ze weten immers maar al te goed dat we ons al het vergaarde “speelgoed” sinds de Tweede Oorlog niet zo maar laten ontnemen.

Europa
In Europa liggen de zaken wel iets gedifferentieerder maar niet beter. Zo hoor je bitter weinig meer over de uitstaande leningen in Oost-Europa en dankzij de stress tests is ook de spanning uit de “knoflook”landen even weg. Maar daarmee los je geen problemen op. Je stelt alleen de oplossing uit. Er wordt slechts getracht het tij met tijd te winnen!

Opvallend genoeg stond er in het Duitse blad Die Zeit vermeld als zou de EU Duitsland hebben verordonneerd de schulden van de WestLB en Hypo Real Estate (deze laatste bank zakte voor het “stress examen”) tot de nationale schuld te moeten gaan rekenen. Volgens Bloomberg zou hiermee Duitsland’s schuldenlast abrupt stijgen naar 90% van het BBP, ver boven de Maastricht limiet van 60%. Als dit juist mocht zijn dan schept het een precedent voor alle landen met banken die met toxid loans in hun maag zitten en dat zijn er vele! Hoeveel in Europa is niet bekend maar in elk geval nagenoeg alle grote.

Olifant in de pels
In de V.S. taxeert men dit aantal banken thans op een slordige 1.600 met een gezamenlijk negatief saldo van ruim $3200 miljard, dus met een redelijke kans op een bank run als er niet wordt ingegrepen. Maar dat is niks vergeleken met de nog uitstaande high risk derivaten met een getaxeerde omvang van $670.000 miljard. Dit bedrag dient dan wel door twee te worden gedeeld, want er zijn altijd een debiteur en een crediteur bij betrokken.

China
Dit allemaal wetende is de grote vraag wat China als houder van een kleine $1.000 miljard aan Amerikaanse schuldpapier en een overige valutareserve van ca. $900 miljard alsmede een equivalent van ca. $500 miljard in euro’s, in yen en nog wat Koreaans staatspapier gaat doen. De economische groei in China geniet verreweg de hoogste prioriteit, dus de Chinezen kunnen niet anders dan hooguit een beetje meer diversificatie in hun reserves aanbrengen.

Vandaar dat de Chinese autoriteiten wel bij tijd en wijle een signaal afgeven maar tegelijk weten ze dat ze vanuit de V.S. een koekje van eigen deeg krijgen om de waarde van de yuan opwaarts bij te stellen. (Tussen haakjes: een duurdere yuan zou op zich al de inflatie in Amerika en Europa in de hand werken). Het beste wat China kan doen is interen op de immense valutareserves door daarvoor belangen te kopen in de grondstoffensector, uiteraard te betalen met dollars. Verder zit het land met een ongekende vastgoed bubble met naar men zegt een leegstand van een slordige 65 miljoen woningen c.q. appartementen. Dus ook hier zal iets minder moeten worden gegroeid.

Resultaten van de geldverruiming
Voor de Fed blijft het onverkort “een klein kunstje” een nieuwe geldverruiming (quantative easing) aan te kondigen (het enige middel om de zaak aan de praat te houden en deflatie proberen te vermijden), waarbij de federale bank de staatsschuld overneemt en bij wijze van spreken in briefjes van $100 aan het ministerie van Financiën doneert. Alleen op deze wijze kan de rente op nagenoeg op stand nul blijven, want andere marktpartijen (China?) zouden eens om een hoger rentetarief kunnen vragen.

Wat hebben intussen alle stimuleringen opgeteld opgeleverd? Inderdaad, niet meer dan een minimale groei die evenredig afneemt bij het wegvallen van de stimuleringsmaatregelen. Dit laat onverlet een reële werkloosheid van minstens 16% (ShadowStats), 40 miljoen Amerikanen (13% van de bevolking!) die nu op food stamps leven, een verder terugzakkende huizenmarkt met één op de vijf hypotheken “onder water” (geschat op $800 miljard negatief) en een negatieve Fed balans van $2.300 miljard.

Nieuw vooruitzicht?

Vernietigend artikel
Voormalig directeur van president Reagan’s Office of the Management and Budget David Stockman schreef op 10 dezer een vernietigend artikel op MarketWatch, dat hij beter in de jaren ’80 had kunnen schrijven, waarin hij in ‘Four Deformations of the Apocalypse’ aangaf

1) dat de ellende in Amerika is begonnen met Nixon’s dollar/goudontkoppeling
2 met als gevolg een dodelijke, immens grote onproductieve financiële sector
3 dat het Congres niets anders te doen staat dan het faillissement aanvragen
3 en bijgevolg de wellfare state dreigt om te slaan in een warfare state omdat steeds mensen steeds meer zullen moeten inleveren en de straat dreigen op te gaan.

Tijdens het schrijven van deze column staan Fannie Mae, Freddie Mac en Ginny May (door de Amerikaanse federale overheid gesponsorde hypotheekbanken) wederom aan de deur voor nieuwe financiële bijstand van enige honderden miljarden. Laten omvallen kan niet dus maar weer bijdrukken!

Omgekeerde pyramide
Het is niet voor niets dat de G-8 (groep van grootste industriële naties) min of meer de idee van quantative easing hebben omarmd, omdat er geen enkel ander “bestrijdingsmiddel” voorhanden is dan boven in punt @ aangegeven. Metaforisch zou je kunnen zeggen dat we leven in een tijd waarin de pyramide omgekeerd op z’n punt staat en er maar een klein duwtje nodig is om het omvalproces te zien voltrekken.

Hoewel Prechter (Elliott Wave) en Marc Faber (bekend Zwitsers financieel deskundige) het niet altijd met elkaar eens zijn, hebben ze elkaar wel gevonden op een Dow van 1000 punten, maar met Faber’s aantekening in wat voor soort dollars c.q. in een nieuwe denominator (geldwaarde) uitgedrukt (zie ook “De Financiële Markt) op www.robertbroncel.com).



Terugkijkend naar de jaren ’30 duikelde de Dow met 73% en werd om “het zaakje te stabiliseren” het goud gefixeerd op $35 per troy ounce. Maar dat verhinderde edelmetaalfondsen als Dome Mines en Homestake Mining niet om juist stijgingen van resp. 558% en 474% te laten zien. Beide fondsen verhoogden in die tijd bovendien hun dividenden met bijna 100%!

Deflatie of (hyper)inflatie
Deze vraag doemt voortdurend op in de financiële pers. Het antwoord is in wezen simpel. Zolang de banken het van de overheid verkregen geld om hun balans te verstevigen “tegen de borst houden” dus niet uitlenen, blijft het deflatiespook rondwaren (Japan scenario). Zodra dat geld middels kredieten weer in omloop wordt gebracht dan doemt het inflatiespook op. Dat geldt natuurlijk ook wanneer het vertrouwen in het oneindig geproduceerde fiatgeld (zonder onderpand) gaandeweg ophoudt en behangpapier uiteindelijk duurder wordt dan het geldpapier. Een andere inflatiefactor vormen de grondstoffenprijzen, het edelmetaal niet in de laatste plaats, een en ander als gevolg van een doorzettende economische groei in de BRIC landen, beter afgekort als de CIBR landen.

Zo is Bill Gross van Pacific Investment Management Co (PIMCO), het grootste obligatiefonds ter wereld meer gefocust op deflatie, terwijl Warren Buffett, ’s werelds meest succesvolle belegger – meer aan inflatie denkt en zijn beleggingen in overheidspapier juist afbouwt. In een recente ‘poll’ van ZeroHedge kwam naar voren dat 7% voor inflatie ging, 24% voor deflatie en 29% voor stagflatie (stagnerende economie bij een oplopende inflatie). 41% ging echter voor ‘we have passed the point where either matters’ (we hebben het punt al gepasseerd waar geen van deze scenario’s er nog maar iets toe doet!). Nu ging het hier slechts om een ‘sample’ van 523 uitgebrachte stemmen, hetgeen niet als representatief maar wel enigszins als indicatief mag worden beschouwd.

ECRI
Opeens komt daar ECRI (Economic Cycle Research Institute) uit de cyberspace rollen. Bijna niemand kende dit instituut dat al in de jaren ’50 is opgericht door ene Geoffrey H. Moore. Hij heeft een lijst van leading indicators opgesteld aan de hand van een mondiaal economisch cyclusonderzoek. Op grond van dit onderzoek kwam hij in 1958 tot een zgn. samengestelde index methode die werd vorm gegeven in zijn Weekly Leading Index (WLI). Na zijn succesvolle voorspellingen wordt hij nu wel aangeduid als de “vader van alle leidende indicatoren”. Blijkens zijn website staat een langjarige ervaring van cyclusvoorspellingen bijna garant voor een feilloze verwachting. Zo hanteert dit instituut 19 toegespitste leidende indexen (dus niet indicatoren) binnen wat Moore noemt een ‘economic cycle cube’.

Nu kun je zeggen dat de omstandigheden deze keer met bailouts, stimuleringsprogramma’s, garantiestellingen en interventies (net woord voor manipulaties) allemaal wat anders zijn. Maar op zijn website zegt hij dat het gaat om het volgen van the key drivers of the business cycle, rather than in data fitting’, dus om het volgen van de belangrijkste vliegwielen meer dan het volgen van cijfers. Hij legt daarbij de nadruk op de ontwikkeling van leidende indexen die ook stand houden in een omgeving van structurele veranderingen ‘using models that do not depend on standard simplifying assumption’s (uitgaande van modellen die niet afhankelijk zijn van standaard vereenvoudigde aannames).

Zijn Index Reading gaat terug tot 1968. Op bijgaande grafiek is thans een getal zichtbaar van min 10,7. Bij een cijfer beneden min 10 dient zich volgens deze methode een recessie aan. Opvallend is dat de situatie sinds 2008 op deze grafiek een ongemeen volatiel beeld laat zien. Dat kan gegeven de ingrepen op de markten geen toevalligheid zijn. Normaal gesproken loopt de voorspelling bij Moore 8 maanden vooruit op de uitkomst. De vraag blijft hoe lang de markt(be)spelers binnen de huidige remisestand weten te blijven. Als Moore’s voorspelling ondanks alle manipulaties opgeld doet, is er een soort nieuwe Kondratieff opgestaan.

Robert Broncel

US Markets


Reageren

Anonieme comments achterlaten is niet toegestaan. Hiervoor moet u ingelogd zijn. Login »
Turbo’s zijn complexe instrumenten en brengen vanwege het hefboomeffect een hoog risico mee van snel oplopende verliezen. 7 op de 10 retailbeleggers verliest geld met de handel in turbo’s. Het is belangrijk dat u goed begrijpt hoe turbo’s werken en dat u nagaat of u zich het hoge risico op verlies kunt permitteren.