To QE or not to QE?

Dit is het ​“hete” hangi­jz­er deze maand en het ​“heet­ste” hangi­jz­er sinds WO II. Drie jaar gele­den zou de term QE nog over niemand’s lip­pen zijn gerold, omdat dit ​“keel­gelu­id” toen nog slechts als een oer­woud­klank zou zijn ver­sleten. QE is een uitvin­d­ing van ​‘uncle’ Ben om tegen alle spel­regels in ​“besmuikt” aan te geven dat hij de geld­pers zou gaan aanzetten. Vergelijk dit met een zwaar ille­gaal ver­dovend mid­del dat het feel good’ gevoel weliswaar doet her­stellen maar zo niet de economie.

Het wordt kiezen tussen een gener­ieke deflatie dan wel een gener­ieke inflatie met een nog zwaardere aanslag op de toekomst van ons nages­lacht. Ver­moedelijk bli­jft het parool ​“tijd kopen” in de hoop dat ​“alles zal rech kom” zoals de tegel­wi­jsheid op de schoorsteen­man­tel bij mijn grootoud­ers des­ti­jds ook luid­de. In bei­de scenario’s breken er voor Theo en Thea geen pret­tige tij­den aan. Bij een deflatie sti­jgt de waarde van de munt en dalen de tegen­waar­den uitge­drukt in (pri­maire) goed­eren en dien­sten in koop­kracht. Dan zou je denken dat dit gun­stig is en dat is ook het geval ware het niet dat de munt onder een enorme schulden­berg gebukt gaat die zwaarder drukt naar­mate de deflatie voortschri­jdt. Bij (hyper)inflatie gebeurt pre­cies het omge­keerde en smelt de schuld als sneeuw voor de zon maar sti­jgt de tegen­waarde van (pri­maire) goed­eren en dien­sten in koop­kracht. Welke belei­ds­mak­er staat er nu als eerste op om dit dilem­ma aan den volke kundig te mak­en? Of zijn er toch nog andere oplossin­gen denkbaar?

Goede raad

Zolang de Democ­ra­t­en en Repub­likeinen elka­ar in de haren bli­jven vliegen over het dilem­ma van de schulde­naan­pak is Bloomberg/​Business Week haar licht in andere lan­den gaan opsteken zoals Duit­s­land, Chi­na, Cana­da, Aus­tral­ië, Brazil­ië, Turk­i­je, Thai­land, Sin­ga­pore en zelfs Israël. Vooral omdat we ons op zgn. unchar­tered ter­ri­to­ry ofwel op onbek­end ter­rein bevin­den. Daar de V.S. niet het enige land is dat worstelt met veel te hoge bud­get­teko­rten en een te hoge staatss­chuld is het inter­es­sant te verne­men hoe andere lan­den als ​“Genosse” in de reserve­va­l­u­ta aan kijken tegen het gevaar dat de groot­ste economie onder haar schuld zou bezwijken.

In eerste instantie was de focus gericht op korte ter­mi­jno­plossin­gen maar aangezien er maar weinig won­der­mid­de­len voorhan­den zijn, werd er ook gekeken naar lan­gere ter­mi­jn her­vormin­gen met betere vooruitzicht­en, the case for re-invent­ing the econ­o­my indachtig. Geen small but smart gov­ern­ment met zake­lijke doel­stellin­gen die boven de par­ti­jpoli­tiek zijn ver­heven. Wat valt er te leren?

Duit­s­land

Onder de wel­varende naties kent Duit­s­land het laag­ste per­cent­age eigen won­ing­bez­it van 46% ver­sus de V.S. met 67%. Het land kent ook één van de meest sta­biele won­ing­mark­ten. De huizen­pri­jzen zijn vol­gens de Deutsche Pfand­brief Bank Allianz sinds 2003 met slechts 9% geste­gen of gemid­deld slechts met 1% per jaar. De aan­be­tal­ing bij de koop van een huis is min­stens 20%. Dik­wi­jls is 40% van de hypotheekrente niet fis­caal aftrek­baar anders dan in de V.S. of in ons land. Dit voorkomt excessieve lever­age. Van­daar dat pand­brieven op basis van een tamelijk degelijk onder­pand erg pop­u­lair zijn. Boven­di­en is de pand­brief uit­gevende bank volledig ver­ant­wo­ordelijk voor een eventuele wan­be­tal­ing (default), zodat een bank zich wel twee keer bedenkt een dergelijk hypotheekprod­uct op de markt te brengen.

Chi­na

Het van bove­naf gelei­de sys­teem staat de cen­trale regering toe om een rol te spe­len die in de V.S. ondenkbaar is. Het selec­tief ​“lenen” van Beijing’s ideeën zou de Amerikaanse economie wel kun­nen revi­talis­eren. Het inmid­dels 12^de Vijf-Jaren Plan heeft er toe geleid dat het land het lei­der­schap heeft overgenomen in 7 indus­triële sec­toren met groene energie voorop. Van 2011 tot 2015 wordt op dit ter­rein maar lief­st een dikke $500.000.000.000 geïn­vesteerd. In de V.S. daar­ente­gen ligt het zwaartepunt van onder­zoek juist in de gezond­hei­ds­sec­tor. Dit kan weliswaar lei­den tot lev­ensver­leng­ing maar tevens tot hogere kosten in die sec­tor met een veel gerin­gere pay­off dan op het ter­rein van bijvoor­beeld de groene energie. Grosso modo ligt het economisch accent in Chi­na op de maakin­dus­trie ter­wi­jl dat in de V.S. is ver­schoven naar de dien­sten­sec­tor (m.i. kan alleen een aanzien­lijk goed­kopere dol­lar de maakin­dus­trie weer terughalen).

Cana­da

Opval­lend genoeg viel er vanu­it dit land als belan­grijk­ste han­delspart­ner maar weinig ​“muziek” te beluis­teren. Wel liet econoom Liv­io di Mat­teo van de Lake­head Uni­ver­si­ty in Ontario zich uit als zou de V.S. met een nationale omzetbe­last­ing i.p.v. een state sales tax en een aanzien­lijk hogere nationale brand­stofh­eff­ing tege­moet kun­nen komen aan het bud­get­teko­rt. Dit lost echter het prob­leem niet op. Om het bud­get­teko­rt sterk te reduc­eren zal er m.i. in de eerste plaats zwaar bezuinigd moeten wor­den op de defen­sie-uit­gaven die meer dan de helft van de staat­suit­gaven opsouperen en hoger zijn dan de geza­men­lijke defen­sie-uit­gaven in de rest van de wereld. Zie ook mijn com­men­taar onder­aan deze column.

Aus­tral­ië

Dit land is met Cana­da één van de weinige West­ers georiën­teerde lan­den dat niet lijdt onder de huidi­ge mon­e­taire cri­sis, zon­der banken die op de bailout lijst staan. Aus­tral­ië zow­el als Cana­da zijn grond­stof­fen­lan­den bij uit­stek met boven­di­en een sterke land­bouw­sec­tor. Wel liggen er mogelijk hogere belastin­gen in het ver­schi­et om grond­stof­fen­pro­du­cen­ten zoals BHP en Rio Tin­to zwaarder te belas­ten. Dat stu­it even­wel op een even zwaar verzet omdat de invester­ing­suit­gaven in deze sec­tor gigan­tisch zijn zoals dat ook geldt voor de oliesec­tor.

Aangezien de ver­gri­jz­ing daar ook speelt, wordt oud­ere werkne­mers een bonus voorge­houden om langer te bli­jven werken dan wel in hun pen­sioen­ti­jd een part-time job te aan­vaar­den. Econoom Matthew Weinziert van Har­vard Busi­ness School daar­ente­gen zou liev­er de jon­gere gen­er­atie die nog een lev­en moet opbouwen, min­der willen belas­ten dan de ​“gear­riveerde” gen­er­atie vanaf vijftig. Dit zou naar zijn bereken­ing het staatsinkomen in Aus­tral­ië met $100 mil­jard ver­groten. Voor de V.S. met een grofweg tien maal grotere bevolk­ing zou dit $1.000 mil­jard kun­nen oplev­eren. Amerika­nen zouden verder sowieso min­der van hun eigen toekomst mogen lenen zoals een hypotheek ver­hogen naar­mate de waarde van het huis toe­neemt. Dit heeft ertoe geleid dat nu ruim 28% van het eigen won­ing­bez­it in de V.S. ​“onder water staat” en 4,1 miljoen huizen­bezit­ters hun hypotheek niet meer betalen.

Brazil­ië

Waar de vorige pres­i­dent Lula de rand­voor­waar­den heeft gecreëerd om de inflatie te beteuge­len en de economis­che ontwik­kel­ing op een veel bredere leest te schoeien, heeft de nieuwe pres­i­dent Dil­ma Rous­eff daarop met een nieuw pro­gram­ma voort­ge­bor­du­urd onder de titel ​“Brasil Sem Mis­e­ria” (Brazil­ië zon­der armoede). De bedoel­ing hier­van is om de 16 miljoen arm­ste mensen met een huishoudinkomen bene­den $45 equiv­a­lent per maand uit de armoede te ver­lossen. Dit pro­gram­ma behelst o.m. ver­heff­ing uit het anal­fa­betisme, beroep­strain­ing, aan­leg van elek­triciteit en water­lei­d­ing, medis­che en san­i­taire voorzienin­gen. Vergelijk dit met het snel groeiende leg­er (thans 44 miljoen) van op voed­sel­bon­nen lev­ende Amerika­nen dat oprukt naar 50 miljoen of bij­na 15% van de totale bevolk­ing. Toch heeft die groep het dan nog alti­jd beter dan die 16 miljoen Brazil­i­aanse sloebers.

Turk­i­je

Hier wordt de vraag gesteld of Ameri­ka nog het land van oppor­tu­ni­ty (de onbe­grens­de mogelijkhe­den) is. Weliswaar is er vorig jaar door het buiten­land nog voor een slordi­ge $200 mil­jard geïn­vesteerd in bedri­jven, mij­nen en vast­goed – meer dan het gemid­delde over de laat­ste 10 jaar maar toch lijkt de V.S. min­der gastvrij dan een land als Turk­i­je. Dit land kent één cen­traal aanspeelpunt in de vorm van de Invest­ment Sup­port and Pro­mo­tion Agency dat dient voor de aan­vraag van alle per­mits, licen­ties en lan­dac­quisi­ties. Het coördi­neert gespe­cialiseerde train­in­gen voor werkne­mers in dienst van buiten­landse onderne­min­gen en voorzi­et ook in upfront belast­ingvo­orde­len. Stafmensen zijn mul­ti­lin­gual en spreken diverse tal­en zoals Engels, Ara­bisch, Chi­nees, Frans, Duits, Ital­i­aans, Spaans en Rus­sisch. In de V.S. spreekt men naast de taal van herkomst door­gaans niet meer dan Engels en soms ook Spaans.

Dow Chem­i­cal CEO Liv­eris roemt bovenge­noemd Turks insti­tu­ut als een per­fect rolmod­el en voegt er aan toe: ​‘the U.S. is per­ceived as a risky place tot do busi­ness by for­eign com­pa­nies’ (de V.S. wordt gezien als een riskant land voor buiten­landse bedri­jven om er zak­en te doen). De Turkse mix van belast­ingvo­orde­len, taal­be­heers­ing, job train­ing en juridis­che bij­s­tand waar nodig zouden voor de V.S. beslist werkgele­gen­hei­dsvo­orde­len oplev­eren. De Turken zijn nog het meest ver­baasd over het feit dat de V.S. zo weinig op het buiten­land is georiën­teerd anders dan er hun mil­i­taire aan­wezigheid te tonen.

Thai­land

Ook dit land is sterk afhanke­lijk van buiten­landse investerin­gen en toerisme en doet er buiten de alom bek­ende gastvri­jheid veel aan om dit te bevorderen. Zo zijn de logies­be­lastin­gen in de Thaise hotel­lerie ver­laagd, vooral bedoeld om nadruk te leggen op meer inkomend toerisme maar tegelijk ook om buiten­landse zak­en­mensen te lokken meer tijd te spenderen om invester­ings­plan­nen te onder­zoeken. Voorts wordt buiten­landse investeerders weinig in de weg gelegd om van daaruit te kun­nen exporteren. Thai­land en Viet­nam proberen zich zich als goede opties voor Chi­na te pro­fil­eren, waarmee de V.S. voordeel zou kun­nen doen.

Sin­ga­pore

Als meest effi­ciënt gelei­de stad­staat was Sin­ga­pore niet­temin gevoelig voor de economis­che neer­gang in ²⁰⁰⁸⁄₉ van­wege de grote afhanke­lijkheid van de inter­na­tionale han­del. Komt deze stil te liggen dan heeft dat direct z’n neer­slag op de economie. De werk­loosheid in 2009 kwam toch niet hoger uit dan 3,3%. Dit was vooral te danken aan het zgn. Jobs Cred­it Pro­gram dat werkgev­ers een sup­pletie ver­strekt tot­dat de banen­sec­tor weer aantrekt. Naar dit voor­beeld heeft ​“onze” min­is­ter van Sociale Zak­en Don­ner een brug ges­la­gen om de grote ontsla­gronde in het Ned­er­landse bedri­jf­sleven deels te kun­nen opvan­gen. Lan­den als Bel­gië, Fin­land, Duit­s­land en zelfs Japan hebben dit voor­beeld eve­neens in de prak­tijk gebracht.

Voorts bestaat er in Sin­ga­pore een train­ing­spro­gram­ma voor werkne­mers ter voor­berei­d­ing op ander werk. Dit lei­dt tot veel min­der banen­ver­lies en inlev­er­ing van koop­kracht. Hier­mee is de plaat­selijke economie gedi­end waaraan de V.S. een voor­beeld zou kun­nen nemen.

Israël

Als ​’s werelds groot­ste spender op het ter­rein van defen­sie zou de V.S. nog wel iets kun­nen leren van het ​“nietige” Israël n.l. op welke manier mil­i­taire toepassin­gen zouden kun­nen wor­den aangewend voor com­mer­ciële doelein­den waar­van de gehele economie zou kun­nen prof­iteren. Vet­er­a­nen van het Israëlis­che Intel­li­gence Corps hebben suc­cesvolle vin­din­gen gedaan die zijn onderge­bracht in een bedri­jf als Check Point Soft­ware Tech­nolo­gies met noter­ing aan de NAS­DAQ onder tick­er sym­bool CHKP. Andere pio­niers zijn ICQ op het ter­rein van instant mes­sag­ing en NICE Sys­tems om fraude op te sporen. Ook is er een Unit 8200 (geheim) opges­tart dienend als tech­nol­o­gy intel­li­gence voor het leg­er.

Vol­gens Israël’s con­sul-gen­er­aal in New York Ido Aha­roni zou Ameri­ka met een insti­tu­ut als DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) veel meer kun­nen uitricht­en. Maar nie­mand in het Pen­ta­gon is ver­ant­wo­ordelijk ​‘for get­ting the com­mer­cial bang for mil­i­tary bucks’. M.a.w. een vrucht­bare bodem om com­mer­cieel voordeel bij te halen.

Mijn com­men­taar:
Er zal in de V.S. een rigoureus andere aan­pak moeten komen om de schuld­prob­le­men op te lossen – Obama’s change? Het eerste en gemakke­lijk­ste ​“slachtof­fer” zou defen­sie moeten zijn. Zelfs bij terugtrekking van alle troepen uit de meer dan 100 lan­den en totale oph­eff­ing van dit min­is­terie wordt er min of meer een bal­ans bereikt waar­bij de uit­gaven de inkom­sten jaar­lijks niet meer over­sti­j­gen. Althans, voor zover de rente niet gaat oplopen.

Robert Bron­cel
Pub­li­cist US Mar­kets

P.S. mocht u zelf zin­volle ideeën hebben dan zal ik ze onder ver­wi­jz­ing naar Bloomberg’s artikel voor­leggen aan de U.S. Embassy in de Haag, onder ver­meld­ing van uw naam en adres. Stu­ur uw ideeën naar redactie@​usmarkets.​nl