Nikkel was al gekend in ca 3.500 v.Chr., zonder dat men er zich van bewust was, dat het ging om een apart metaal naast koper, tin, goud enz. De eigenlijke ontdekking van het element vond plaats in 1751, toen de Zweed Axel F. Cronstedt het isoleerde uit het mineraal niccoliet (een verbinding van nikkel en arsenicum).
De naam van het metaal is afgeleid van het Duitse ‘Kupfernickel’, te vertalen als ‘duivels of vals koper’, omdat men dacht dat niccoliet (gebruikt om glas groen te kleuren) een soort koper bevatte dat als het ware door de duivel bezeten was omdat men het er niet uit kon halen. Volgens andere bronnen komt de naam van het metaal van ‘Sint-Nicolaas koper’, waarmee tevens niccoliet werd aangeduid.
In de natuur komt nikkel nooit in zuivere vorm voor, maar wel in diverse ertsen naast andere metalen, zoals het eerder genoemde niccoliet (nikkel en arsenicum), limoniet (nikkel en ijzer), garneriet (nikkel en magnesium). Ook in vulkaanlava vindt men een nikkelerts, nl. pentlandiet (nikkel, ijzer en zwavel).
In deze ertsen treft men heel dikwijls palladium en platina aan als ‘nevenproducten’.
Nikkelerts wordt ontgonnen via mijnbouw. Het metaal wordt bekomen door het erts te roosten, d.w.z. gemengd met houtskool te verwarmen tot ca 1.450 °C.
In 2011 bedroeg de wereldproductie van nikkel 1,782 miljoen ton, met als top‑3 landen Rusland, Indonesië en de Filipijnen. In datzelfde jaar 2011 was de wereldwijde vraag naar nikkel ca 1,6 miljoen ton, zodat er zich een toch wel gevoelig (ca 11%) overschot had gevorm op het einde van het jaar, wat zich dan uitte in de prijs van het mataal, zie verder.
Het gros (65%) van alle nikkel wordt gebruikt voor de productie van roestvrij staal en 22% vindt zijn weg naar andere legeringen. Voor het elektrolytisch vernikkelen wordt 8% van het geproduceerde nikkel gebruikt en de overige 5% gaat naar industriële toepassingen zoals nikkel-cadmium batterijen, katalysatoren enzovoort.
De wereldreserve nikkelertsen, te winnen via de klassieke methodes, is naar recente (eind 2011) schattingen ca 79,6 miljoen ton, voldoende voor een 30-tal jaren aan het huidige productiemethodes en afnametempo.
Maar er zijn mogelijk nog nieuwe exploitatiemogelijkheden. In ertsen die armer zijn aan nikkel en dus lastiger om te exploiteren is nog ca 130 miljoen ton van het metaal voorradig. Bovendien zijn er nog de zg. oceaanknollen op de bodem van de diepzee. Daar bevinden zich naar verwachting nog honderden miljoenen tonnen nikkel.
De voornaamste nikkelproducerende ondernemingen vindt u in onderstaande tabel :
De nikkelprijs is in 5 jaar tijd geëvolueerd van ca 7.4 EUR/kg begin 2003 naar een hoogtepunt in mei 2007 bij ca 35,7 EUR/kg om dan af te kalven tot rond het 15 tot 20-prijskanaal. Vanwege een dalende vraag die al inzette begin 2011 zakte de prijs in de loop van dat jaar tot onder het 15-euroniveau.
Jan Van Besauw
Publicist voor USMarkets.nl