Er is iets aan de hand met lithium. Enerzijds heeft het metaal of beter gezegd de zouten en legeringen ervan de wereld stormenderhand veroverd met de komst van pc’s, laptops, gsm’s, elektronische camera’s, afstandsbedieningen, spelconsoles, digitale uurwerken en nog vele andere toestellen op batterijen. Anderzijds wordt druk gezocht naar vervangers ervan en houden sommige landen hun reserves strikt geheim.
Het moet je maar overkomen: je ontdekt een nieuw chemisch element maar je slaagt er niet in, het in zuivere vorm te isoleren. Dat overkwam in het jaar 1817 de Zweedse scheikundige Johan Arfwedson (1792−1841) toen hij aan het experimenteren was met het mineraal petaliet, grauwgele steenklompen waarvan we nu weten dat ze bestaan uit lithiumaluminiumsilicaat. Een jaar later slaagde de Engelse scheikundige Humphry Davy (die van de befaamde mijnlamp) erin het nieuwe metaal te bereiden door elektrolyse. 
De naam lithium verwijst naar het Griekse woord voor steen (lithos) naar het uitzicht van het eerder genoemde mineraal petaliet. Lithium is een zilverachtig glanzend metaal, dat aan de lucht snel zuurstof opneemt en zo verandert in lithiumoxide. Lithium lost op in water onder afgifte van waterstofgas en wat overblijft is een oplossing van lithiumhydroxide. Het is dit lithiumhydroxide dat zulke belangrijke rol speelde bij de bijna-catastrofe in april 1970 met Apollo 13. De 3 astronauten Lovell, Swigert en Haise danken mee hun leven doordat containers met lithiumhydroxide de lucht zuiverden door het uitgeademde CO2 chemisch te binden.
Wegens de reactiviteit met o.a. de zuurstof uit de lucht en met water is lithium als metaal niet bruikbaar, behalve in laboratoriumcondities. In alle toepassingen komt lithium voor als chemische verbinding zoals het eerder genoemde lithiumhydroxide (LiOH) of zoals in batterijen als lithiumcarbonaat (
).
In deze tekst zijn productiecijfers en voorraden uitgedrukt als zuiver lithiummetaal, maar de lithiumprijs is uitgedrukt als deze van lithiumcarbonaat, dat 378,4 gram zuiver metaal per kilogram bevat.
Lithiumverbindingen of –legeringen hebben een brede waaier van toepassingen, gaande van medicijnen tegen depressie tot batterijen of speciale soorten glas en keramiek.
Zoals uit bovenstaande grafiek blijkt, is lithiumverbruik in de wereld sinds 2008 fors gedaald, van ca 120.000 tot ca 100.000 ton lithiumcarbonaatequivalent in resp. 2008 en 2009. Ook hier heeft de crisis ongenadig toegeslagen. Vanaf 2010 zet zich een herstelbeweging in. In 2010 en 2011 was de lithiumconsumptie wereldwijd resp.
11 en 13,4% gestegen tegenover het jaar ervoor. In 2012 en 2013 zal volgens waarnemers het lithiumverbruik jaar na jaar ca 7,6% stijgen.
Met de zich nu toch wel aftekenende komst van de elektrische auto zal de vraag naar batterijen stijgen en daarbij mogen deze niet al te zwaar zijn en is het antwoord lithium, wellicht hét hot item op dit gebied de komende jaren. Als je vandaag alle auto’s zou vervangen door types met elektromotor, dan zou meteen een kwart van de wereldvoorraad lithium zijn opgebruikt. Dit maar om u een idee te geven hoe hot lithium wel is.
In 2010 bedroeg de lithiumproductie 25.350 ton, dit is bijna 35% meer dan in 2009. Van de productie in 2010 namen Chili en Australië ieder 34% voor hun rekening. Hierbij vestigen we er de aandacht op, dat drie landen, nl. Canada, Portugal en VS geen cijfers blootgeven, hoewel het lithiumproducenten zijn. Zo werd er in Canada in 2009 volgens officiële gegevens 310 ton lithium geproduceerd. De reden van het weerhouden van deze cijfers kan te zoeken zijn in het strategische belang van lithium in het licht van de stijgende vraag naar allerlei soorten (herlaadbare) batterijen.
De lithiumreserves, exploiteerbaar volgens de huidige methodes, zijn in 2010 geraamd op 12,565 miljoen ton, waarvan Chili en China resp. bijna 58 en 27% voor hun rekening nemen. Ditmaal hebben we wel cijfers van de VS en Portugal, maar Canada houdt zich weer op de vlakte. Als het productietempo van 2010 als standaard genomen wordt, zou deze 12,565 miljoen ton volstaan voor meer dan 400 jaar.
Buiten hogervermelde reserves zou er nog zo’n 33 à 35 miljoen ton lithium voorradig zijn, te ontginnen volgens nog te ontwikkelen procedés. Aan lithium blijkbaar geen gebrek de komende eeuwen. Nochtans wordt ernstig gewerkt aan vervangers van lithium.
De prijs van lithium wordt meestal uitgedrukt als deze van het carbonaat ervan. De grafiek toont de prijsevolutie vanaf 2008 tot 2010 en de verwachte prijs van 2011 tot 2013. Deze prijzen zijn uitgedrukt in USD per ton.
Er bestaat ook een gespecialiseerde lithium site met o.a. een uitgebreide lijst van lithiumproducenten, de lithium index en zo meer.
Jan Van Besauw
Publicist voor USMarkets.nl